Het terrein van De Kleine Aarde, dat sinds 2013 leegstond, leeft weer en wordt grondig aangepakt. Een van de drie panden wordt al verbouwd, het tweede is de tijdelijke woon- en werkplek van 32 internationale Avans-studenten. Vanuit het derde gebouw, dat voorlopig tot kantoor is gebombardeerd, kan Geert van der Veer alles overzien.
Onder de eikenboom op het terrein schreef hij in de aanloop naar zijn nieuwste initiatief een brief aan de zevende generatie na hem. “Aan mijn achter-achter-achter-achter-achter-kleinzoon Niek, vernoemd naar mijn vader.” In de brief vraagt hij zich af of er over tweehonderd jaar überhaupt nog menselijk leven mogelijk is.
“Ik leef in een tijd waarin we alles wat oorspronkelijk, degelijk, natuurlijk en goed is, hebben verwaarloosd. We hebben het vervangen door wegwerpplastic, ongezonde voeding, schermen, telefoons, elektronica, kunstmest, chemie. Consumeren, economische groei, geld verdienen, dat zijn de leidende principes in onze maatschappij. Traagheid, rust en degelijkheid zijn vervangen door snelheid, hectiek en kortetermijnoplossingen. De gevolgen zijn enorm en niet meer te overzien.”
Biologenogen
Als student op de HAS Hogeschool in ‘s-Hertogenbosch (nu HAS green academy) stelde Geert de gang van zaken in de agrarische sector al ter discussie. “Hoezo leer ik dat mijn bedrijf straks het landschap mag bepalen en niet andersom? Waarom krijgt de bodem geen aandacht? Ik zag met mijn biologenogen dat waar we mee bezig waren niet klopte. Bij mijn diploma-uitreiking werd ‘de opinieleider’ van de groep naar voren geroepen, dat was ik dus.” Hij moet erom lachen. “Achteraf gezien beschouw ik het als een compliment.”
Vanuit zijn eigen ingenieursbureau Praedium ging hij aan de slag met een kortere weg tussen de producent en de consument. De consument zou een euro blijven uitgeven, maar de boer zou een groter deel krijgen dan tien cent. “Tien jaar later keek ik terug. We deden leuke dingen, maar waren voor mijn gevoel niet veel verder gekomen dan dat potje jam met rood-wit lapje stof en een touwtje eromheen, het streekproduct. Wat ik aan het systeem had gedaan? Helemaal niks.”
Het roer om
Het roer moest om, besloot hij. Aan de hand van een lijst met 46 uitdagingen in de sector schreef Geert in 2012 het concept van Herenboeren: kleinschalige, coöperatieve boerderijen die duurzaam produceren voor tweehonderd huishoudens in de omgeving.
“Met Herenboeren is een nieuwe bedrijfsvorm ontstaan”, zegt Geert, die er nog steeds directeur van is. “Met Aardpeer willen we toegang tot grond, zodat we ervoor kunnen zorgen dat een derde van de Nederlandse landbouwgrond op termijn weer natuurvriendelijk wordt. En met de Boerenraad werken we aan meer stimulerende wet- en regelgeving voor boeren en tuinders.”
Vierde wiel
De Plaatsen is het vierde wiel aan de wagen. De Kleine Aarde in Boxtel wordt het eerste kennis- en praktijkcentrum in een netwerk van meerdere Plaatsen. Een soort broedplaatsen, waar boeren, inwoners, overheden, onderzoekers, kunstenaars, onderwijs, natuurorganisaties en andere ‘voedselspelers’ in de loop van 2023 samen gaan werken aan een regeneratief voedselsysteem.
Geert: “Vanuit de individuele boer gaan we hectare voor hectare aanpakken. Alle 52.000 boeren in Nederland moeten perspectief krijgen. Het grote probleem is dat ze klem zitten tussen toeleverancier, bank en afzet. Wil je ze echt in staat stellen om de bodem als uitgangspunt te nemen, dan is de hele keten nodig om onze maatschappelijke doelen te realiseren. Dat red je niet met een luchtwasser alleen. We moeten de economie weer ombuigen naar een waarde-economie. Dan kom je uit bij de bodem, en dus bij de boeren.” In zijn brief aan Niek noemt hij ze ‘de kanarie in de kolenmijn’.
“Boeren voelen als eerste de consequenties van het falend beleid en de afbrokkelende systemen. (…) Het gevoel dat zij het in hun eentje mogen oplossen overheerst. Ze voeren actie tegen de overheid, bijna oorlog. (…) Angst en paniek regeren en van ons oude poldermodel is weinig meer over. ”
Gezamenlijk belang
Het gezamenlijk belang moet weer voorop komen te staan. Volgens Van der Veer hebben we met elkaar een opgave te vervullen, zeker ook in Noordoost-Brabant. “Een regio die zo groot is geworden door de agrifood moet ook een groot deel van de oplossing proberen te bieden. Ik denk daarin graag mee met partijen als AgriFood Capital, om de transitie verder te versterken.” AgriFood Capital ondertekende als een van de partners het manifest van De Plaatsen en legde de verbinding met AgroProeftuin de Peel, waar ook pioniers werken aan een toekomstgerichte agrarische productie. “Aanknopingspunten genoeg”, zegt Van der Veer.
Gemakkelijk om de boeren mee te krijgen in zijn nieuwste initiatief wordt het niet, realiseert hij zich. “Als je nu een boer vraagt of hij denkt hier iets aan te hebben, zegt ie ‘nee’. Dat is wel een hobbel, ja. Deze plek verdient het om invulling te geven aan de gezamenlijke zoektocht naar een nieuw voedselsysteem.”
“Ik droom ervan om van deze plek een oase van rust te maken te midden van het geweld en de agressie die nu in onze maatschappij heersen. Een plek van rust en ruimte om even tot stilstand te komen en te werken aan jezelf en de toekomst van onze bodem. Een plek waar het veilig is, waar je jezelf kunt zijn en waar je je kunt uitspreken. Een plek waar vertragen, verstillen en verbinden centraal staan. Waar reflectie op wat achter ons ligt en verbeelding van wat komen gaat tot de mogelijkheden behoort. Een plek waar doen, vallen en opstaan opnieuw de werkwijze wordt.”
Geerts verschilmakers-tip
“Hou vol! Hou vast aan je idealen en werk door. Dat is echt wat er nu moet gebeuren. En pak elkaars hand vast als het nodig is. Maar laat je niet uit het veld slaan. Geloof in waar je mee bezig bent.”