Het voedselbos in Sint-Michielsgestel is een experiment met syntropische landbouw. Dit is een vorm van regeneratieve landbouw, die de natuurlijke opvolging van planten door de tijd heen nabootst. De helpende hand van de mens is hierbij een absolute meerwaarde, aldus Marente. “Dit uitgangspunt onderscheidt ons voedselbos van andere. Waar veel initiatiefnemers de natuur niet willen verstoren, grijpen wij juist actief in met intensief beheer. Omdat de mens echt onderdeel is van het ecosysteem. Natuurlijk kunnen we veel leren van de natuur, maar we kunnen ook waarde toevoegen. Als wij goed voor het voedselbos zorgen, groeit het gewoon beter, dat zie ik voor mijn ogen gebeuren. Het besef dat je een positieve impact hebt, geeft een mens perspectief.”
‘In ons voedselbos is de mens echt onderdeel van het ecosysteem’
Passie voor groen
Met een moeder die lector Future Food Systems is aan HAS green academy en een vader die lid is van het dagelijks bestuur van Waterschap De Dommel kreeg ze haar passie voor groen met de paplepel ingegeven. “Samen met mijn moeder heb ik een bedrijf in lease-kerstbomen opgezet, om een steentje bij te dragen aan duurzaamheid”, vertelt Marente, die Plantenwetenschappen studeerde in Wageningen. “En we hebben met z’n drieën een proefveld in Cromvoirt, waar we experimenteren met regeneratieve landbouw. We sparren heel wat af, maar willen vooral ook doen. Gewoon met je voeten in de aarde ervaren hoe het in de praktijk werkt.”
Spons
Marente werkt inmiddels als docentonderzoeker Toegepaste Biologie bij dezelfde onderwijsinstelling als haar moeder. En ze maakt sinds drie jaar deel uit van het bestuur van Den Food Bosch. Hier zet ze zich in voor de langetermijnontwikkeling van het voedselbos, samen met diverse partners. Zo doen studenten van de HAS veel onderzoek naar wat er gebeurt in de bodem. Houdt die het water beter vast? Zorgt-ie voor andere waterkwaliteit en minder uitspoeling van nutriënten? Dat dit onderzoek zijn vruchten afwerpt, werd in 2023 duidelijk.
Marente: “Voor het eerst deden we in het voedselbos een vergelijkend onderzoek met het akkerbouwperceel ernaast. Het water in het bos bleek vijf keer sneller weg te spoelen dan op de maisakker. Dit betekent dat bij een piekbui het water in het voedselbos veel sneller geabsorbeerd wordt en wegzakt in de bodem. De goede doorworteling en bodemstructuur maakt dat mogelijk. En de opbouw van organisch materiaal werkt als een spons in de bodem.”
‘Natuurlijk kunnen we veel leren van de natuur, maar we kunnen ook waarde toevoegen’
Gezonde bodem
De vraag is nu wat er gebeurt tijdens de toenemende droge en hete zomers, zoals in 2022. Het landschap verdorde, grasvelden lagen er bruin bij en akkerbouwpercelen hadden het zwaar. “Maar de klaver onder de bomen in ons bos was gewoon aan het groeien”, aldus Marente. “Dat vond ik zo superhoopgevend; dat de natuur in staat is om toch door te gaan. We hadden dat voorjaar flink wat nieuwe bomen aangeplant en ze één keer water gegeven, om ze vooruit te helpen. Die hebben het allemaal gered, dankzij de schaduwwerking in het bos. We moeten dus vooral focussen op de antwoorden die we al hebben. Dat is ook precies het punt dat ik met het voedselbos wil maken: we weten nog lang niet alles en we kunnen er nog niet de hele wereld mee voeden, maar we weten ook al heel veel wel.”
Inspiratiebron voor gerechten
Inmiddels heeft Den Food Bosch ook een verdienmodel. Een deel van de wekelijkse oogst gaat naar restaurant Pollevie in Den Bosch en ook een ander restaurant heeft serieus interesse. Marente: “De chef-kok van Pollevie ziet ons voedselbos als een inspiratiebron voor zijn gerechten. En voor ons is het heel leerzaam om met hem te sparren over de toepassingen en verwerking van de gewassen. Daar komt heel wat techniek en kennis bij kijken. Het mooie is dat hij de consument laat proeven wat er allemaal mogelijk is. In die zin zijn wij letterlijk een proeftuin.”
Een andere samenwerking is die met Marieke Vanthoor. Met haar bedrijf Boslekker brengt zij producten van Nederlandse voedselbossen naar de markt. Ook die van Den Food Bosch. “Superinteressant”, reageert Marente. “Marieke bekijkt van welke gewassen veel volume beschikbaar is, wat ze ervan kan maken en welke afzetkanalen erin geïnteresseerd zijn. Haar jams, chutneys en limonade zijn nu bijvoorbeeld te koop in boerderijwinkels.”
De kracht van het netwerk
De verbindende factor tussen Boslekker en Den Food Bosch is AgriFood Capital. Marieke volgt er het talentontwikkelingsprogramma JUMP, het voedselbos kreeg bij de start zeven jaar geleden een financiële impuls. “AgriFood Capital is voor ons een belangrijke partner”, zegt Marente. “Naast de financiële boost om het voedselbos te kunnen starten, hebben we ook qua netwerk veel aan ze. Als we solo iets voor elkaar willen krijgen, zijn wij maar een heel klein postzegeltje in Brabant. Maar als AgriFood Capital met partijen langskomt, zet dat veel meer zoden aan de dijk. Dat is de kracht van het netwerk, waardoor wij kunnen groeien.”
‘Als we solo iets voor elkaar willen krijgen, zijn wij maar een heel klein postzegeltje in Brabant’
Mooi toekomstperspectief
Obstakels zijn er nog genoeg, maar een heel belangrijke is overwonnen: de zesjarige pachtovereenkomst met waterschap De Dommel is verlengd voor een periode van 26 jaar. Hiervoor moest een regel in het pachtbeleid worden aangepast, die nu geldig is voor het hele waterschap. “Het type pachtcontract moet voortaan passen bij het type landbouw”, legt Marente uit. “Een heel klein zinnetje met voor ons een enorme impact. Het zesjarige contract was voor het waterschap al waanzinnig lang, laat staan 26 jaar. Een paar mensen binnen het waterschap hebben hier keihard voor gestreden, omdat ze heel geïnteresseerd zijn in wat we doen. De vorm van landbouw die wij bedrijven, heeft natuurlijk veel minder invloed op de wateropgave waar zij voor staan. Voor ons is het resultaat dat we met het voedselbos een mooi toekomstperspectief hebben. We kunnen blijven werken aan het voedselsysteem van morgen.”