Hij heeft een broertje dood aan interviews, als die over hemzelf gaan althans. Maar over AgriFood Capital en zijn betrokkenheid bij de sector raakt hij niet uitgepraat. Afkomstig uit een mkb-gezin in de Achterhoek kreeg Roel de passie voor agrifood met de paplepel ingegeven. Toch nam hij na zijn middelbare school in eerste instantie een heel andere afslag.
“Ik ben geschiedenis en bestuurskunde gaan studeren, en die kennis gebruik ik tot op de dag van vandaag. Als je de wereld wilt veranderen, moet je eerst snappen hoe die nu in elkaar zit. Waarom zijn de dingen zoals ze zijn? Daar zit een geschiedenis achter, van mensen, van systemen, van structuren. Die doorgronden heeft me veel geleerd. Voor mijn afstudeerscriptie koos ik de landbouwcrisiswetgeving van de jaren dertig als onderwerp. Vervolgens kwam ik ‘bij toeval’ terecht bij de NCB (de voorloper van ZLTO, red.). Het cirkeltje was rond.”
‘Je moet jezelf eerst ontwikkelen, voordat je een waardevolle samenwerkingspartner bent’
Verbindend
In 2013 werd Roel gevraagd om als kwartiermaker voor AgriFood Capital aan de slag te gaan. De regio Noordoost-Brabant richtte zich op én de landbouw én de logistieke functie én life sciences én recreatie en toerisme. Geen duidelijk profiel dus. “De vraag ‘wat zijn we nou eigenlijk voor regio en wat bindt ons?’ kon niet worden beantwoord”, vertelt Roel. “Uit onderzoek bleek het de keten van boer tot bord te zijn; die verbindt de hele regio. Met één op de zes banen in agrifood is deze sector voor Noordoost-Brabant economisch een heel belangrijke pijler. En het is ook nog eens een stuwende sector voor andere sectoren met bovendien de nodige maatschappelijke uitdagingen. Een thema dus dat verbindend werkt en dat je bij uitstek regionaal moet oppakken. AgriFood Capital moest een vehikel worden, waarin overheden, bedrijven en kennisinstellingen met elkaar het gesprek konden aangaan. Als we die drie partijen bij elkaar zouden kunnen brengen en ondersteunen in de innovatieopgave om de sector te verduurzamen, dan zouden we een impuls kunnen geven aan de regio. En daarmee ook aan regionaal samenwerken.” Dan, lachend: “Ik ben van de complexe opdrachten en de schier onmogelijke samenwerkingen. Ik hou ervan om mensen in hun kracht te zetten. Om daar een ambitie onder te leggen. Om met elkaar doelen te formuleren en daar vorm en inhoud aan te geven.”
‘Ik ben van de complexe opdrachten en de schier onmogelijke samenwerkingen’
Geen handboek
Het mooie van triple helix-samenwerking is dat er geen handboek voor is, vindt Roel. “Het is altijd afhankelijk van het gebied, van de mensen, van de middelen. In het begin zijn we vanuit Brainport erg geholpen met inzichten en adviezen. Iets wat ik in de afgelopen tien jaar ook heb gedaan voor andere regio’s: openheid van zaken geven. En dan niet in de sfeer van zo moet het, maar zo hebben wij het gedaan en misschien is een aantal elementen ook voor jullie van toepassing. Bijvoorbeeld dat je goed moet kijken en luisteren naar wat er gebeurt in het veld, naar wat mensen beweegt. Als AgriFood Capital zijn wij een aanjager, een verbinder. We helpen verschilmakers in agrifood om het verschil te maken. Maar om dingen voor elkaar te krijgen, hebben we wel de energie van anderen nodig; jong, oud, boeren, chefs, gevestigde voedselverwerkers, startups, onderzoekers, studenten, wethouders en andere voedselveranderaars. Samen maken we het verschil.”
Koersvast
Tegelijkertijd is AgriFood Capital wel heel koersvast gebleken, constateert Roel. Vanaf het begin is gewerkt aan een hechte samenwerking tussen de drie partijen. “De regio hangt van samenwerking aan elkaar – dat zit hier in het zuiden in onze cultuur, in de sociale verhoudingen, in het DNA, net als innovatief en ondernemend zijn. Er was alleen weinig coördinatie en structuur in die samenwerking, en het gebeurde vooral op de korte termijn. Wat wij vanuit AgriFood Capital hebben toegevoegd, is het langetermijndenken in onze gezamenlijke ambitie voor een duurzame manier van voedsel produceren. In feite bewandelen we nu twee sporen, die allebei even hard nodig zijn: de samenwerkingen op korte termijn en die op de langere termijn. Die laatste zijn van de lange adem. In AgroProeftuin de Peel – voor mij het ultieme voorbeeld van een triple helix-samenwerking – zie je dat heel mooi terug. Dit initiatief faciliteert de korte termijn samenwerkingen. Maar de randvoorwaarden en de omgeving om dat mogelijk te maken, zijn niet van vandaag op morgen ontstaan; daar hebben we tien jaar over gedaan. Dat inmiddels honderdvijftig boeren in het gebied kringlooplandbouw in de praktijk brengen, we het onderwijs hebben geholpen te vernieuwen en gemeenten en provincies handvatten hebben aangereikt om innovatie te stimuleren, is die lange adem.”
‘Wij zijn een aanjager, een verbinder. We helpen verschilmakers in agrifood om het verschil te maken’
Hightech in voedselproductie
Een van de laatste wapenfeiten van Roel is Next Tech Food Factories. Een initiatief samen met Brainport Development, dat de toepassing van de nieuwste technologieën in de voedselverwerkende industrie stimuleert. “Al bij de start van AgriFood Capital was duidelijk dat de verbinding tussen onze voedselproductie en de wereld van hightech kansen biedt. Ondernemers waren er ook al mee bezig. Maar de vraag was hoe je dat een boost kunt geven, zodat er ook samen ontwikkeld wordt. De scope van deze samenwerking gaat dus verder dan bedrijven met elkaar in contact brengen. We stimuleren innovatie door te bouwen aan de infrastructuur die ervoor nodig is, laboratoria, proeftuinen. En door ervoor te zorgen dat techniekonderwijs en voedselonderwijs elkaar beter vinden.”
Voor bedrijven in de Brainportregio kan de wereld van agrifood volgens Roel internationaal een heel interessant marktgebied zijn. “Allerlei technieken die ontwikkeld zijn voor de automotive industrie en de zorg zijn in aangepaste vorm ook toepasbaar voor voedsel. In feite brengen we twee werelden samen, die elkaar versterken en met elkaar nieuwe toepassingen kunnen gaan ontwikkelen.”
Brede welvaart
Dat ook deze samenwerking tijd nodig heeft om tot bloei te komen is evident, zegt Roel. “Je moet jezelf eerst ontwikkelen, voordat je een waardevolle samenwerkingspartner bent.” Daarmee vat de scheidend directeur de ontwikkeling van AgriFood Capital in één zin samen. Oftewel: klein beginnen, stap voor stap groeien en de deuren en ramen openhouden voor samenwerkingen die, als het goed werkt, vanzelf ontstaan.
Wat volgens Roel de kansen zijn voor AgriFood Capital in de komende tien jaar? “De vraag die centraal staat in onze strategische agenda – wat ligt er morgen op ons bord? – is nog steeds heel actueel en relevant. De regio Noordoost-Brabant en AgriFood Capital kunnen daarmee vooruit, zeker vanuit de stevige basis die we in de afgelopen tien jaar hebben gelegd. Door die basis verder uit te bouwen en koers te houden, reikt de impact verder dan de keten van boer tot bord. Dan heb je het over ingrijpende veranderingen van het voedselsysteem, waar we het uiteindelijk allemaal voor doen. En dat is tijdrovend. Als de regio bereid is om daar de komende tien jaar in te blijven investeren, gaat het uiteindelijk renderen op het niveau van wat we brede welvaart noemen. Op dat waar het echt om draait: de kwaliteit van ons leven.”
Roels verschilmakers-tip
“Als je de toekomst wilt vormgeven, moet je het verleden goed begrijpen. Én vooral beginnen.”